U Muzeju ugljarstva u Senjskom Rudniku otvorena je izložba pod nazivom „Ženska moda u Pomoravlju 1860-1940“, koju je organizovao Zavičajni muzej iz Jagodine. Autor izložbe, muzejski savetnik Jasmina Trajkova, ističe da odevanje stanovništva snažno odražava karakter svih promena koje su se desile u društvenoj i kulturnoj sferi života celog naroda. Ova izložba pruža uvid u evoluciju ženskog odevanja kroz više od osam decenija, ističući kako su društvene i političke promene oblikovale stilove i norme oblačenja.
Prema rečima Trajkove, srpsko stanovništvo je u vreme turske vlasti preuzelo orijentalni stil odevanja, što je bilo prirodno s obzirom na ekonomsku situaciju i dostupnost modela koji su bili inspirisani turskom vlašću. Početkom borbe protiv turske vlasti, sa Prvim srpskim ustankom, započinje proces emancipacije srpske nošnje, pri čemu se nove forme odevanja usvajaju iz Austrije i Rusije, koje su u to vreme bile bliske srpskom narodu.
Krajem 19. veka, francuski modni časopisi postaju dostupni u Srbiji, pružajući inspiraciju za modne transformacije žena. Doterivanje supruga i kćeri postaje simbol uspeha i statusa, a žene prihvataju različite stilove kao što su krinolinske haljine i haljine sa turnirom, koje su dodatno proširivale zadnji deo suknje. Tokom ovog perioda, modni trendovi se menjaju, a žene počinju da nose uske suknje koje su postepeno zamenjene zvonastim modelima sa žiponima od tafta.
Trajkova naglašava da se paralelno sa evropeizacijom odeće dešava i proces stvaranja nacionalnog srpskog građanskog kostima. Libade, kratki gornji haljetak, postaje jedan od najprepoznatljivijih komada srpske ženske mode. Posetioci izložbe mogli su da vide libade iz muzejske zbirke, kao i fotografiju Stanije Nedeljković iz Jagodine, koja je bila njegova vlasnica. Ova izložba takođe sadrži i fistan, haljinu orijentalnog porekla iz prve polovine 19. veka, koja je nakon restauracije 2018. godine izložena samo u posebnim prilikama.
Građanski kostim doživljava razne transformacije tokom vremena, a na kraju 19. veka karakteriše ga zapadnoevropski stil. Nakon Prvog svetskog rata, žene su se oslobađale od dugih haljina koje su vekovima dominirale, a moda 1920-ih godina donosi šire komade odeće. Dugačke lagane suknje, pantalone i dodatni modni detalji poput šešira, torbica i rukavica postaju obavezni deo ženskog stila. Međutim, 1930-ih godina, ekonomske posledice rata ostavljaju traga na modnoj industriji, što dovodi do proizvodnje jeftinije i udobnije odeće.
Ova izložba predstavlja značajnu priliku za istraživanje i razumevanje kulturnih i društvenih promena kroz prizmu mode, ističući kako je odeća bila i ostala sredstvo izražavanja identiteta. Izložba „Ženska moda u Pomoravlju 1860-1940“ poziva posetioce da razmisle o važnosti mode ne samo kao estetskog izraza, već i kao refleksije dubljih društvenih i kulturnih promena. Jasmina Trajkova i njen tim u Zavičajnom muzeju postavili su temelje za dalja istraživanja i promišljanja o ovoj temi, otvarajući vrata novim diskusijama o kulturi i tradiciji.
Izložba će biti otvorena za javnost u narednim mesecima i očekuje se da će privući pažnju ljubitelja istorije, mode i kulture, kao i svih onih koji žele da saznaju više o bogatoj tradiciji odevanja u Srbiji.
