Iako je Malta udaljena više od 1.000 kilometara od Srbije, veze između ovih zemalja su duboke i višedecenijske. Ovaj članak istražuje ključne aspekte saradnje i povezanosti između Malte i Srbije, uključujući istorijske, kulturne i verske veze.
Jedan od značajnih simbola srpsko-malteških odnosa je nedavno otkriven spomenik u Marsaskali, posvećen srpskim vojnicima koji su preživeli brodolom 1918. godine. Ovaj spomenik je podignut zahvaljujući naporima Srba sa Malte i lokalnog stanovništva, koje je spasilo 500 srpskih kadeta nakon što je nemačka podmornica napala francuski brod „Polineziju“. Među spasenima je bila i legendarna Milunka Savić. Ova tragedija i heroizam malteških ribara ostavili su dubok trag u kolektivnoj svesti, a olupina broda danas privlači ronioce iz celog sveta.
Na Malti se nalazi i Srpska pravoslavna crkva, Parohija Sv. Apostala Pavla i Sv. Nikole, koja je otvorena 2021. godine. Ova crkva, smeštena u Birzebudžiju, renovirana je uz pomoć srpske zajednice na Malti. Otac Risto Gorančić vodi obrede koji okupljaju Srbe, ali i pravoslavce iz drugih zemalja, čime se stvara multikulturalna atmosfera.
Jedna od važnih institucija za srpsku zajednicu na Malti je Srpska dopunska škola Sv. Jelena Anžujska, koja je od školske 2022/23. godine deo sistema obrazovanja Republike Srbije. Ova škola pruža obrazovanje više od 200 srpskih mališana, čuvajući tako jezik i kulturu srpskog naroda.
U okviru kulturnih aktivnosti, od 2024. godine na Malti će se održavati Forum srpskih književnika, gde će se okupljati pisci iz Srbije i dijaspore. Ovaj forum ima za cilj da promoviše srpsku književnost i kulturu, ali i da osnaži veze između srpske zajednice i domaćina.
Malteška srpska zajednica takođe igra ključnu ulogu u jačanju odnosa između Srbije i Malte. Ova organizacija radi na unapređenju saradnje kroz razne kulturne, ekonomske i socijalne aktivnosti, a njihov rad potvrđuje uspešan model integracije.
Istorijske veze između Srbije i Malte datiraju još od Drugog svetskog rata, kada je princ Pavle Karađorđević boravio na Malti. Njegovo vreme provedeno na ovom ostrvu značajno je za jačanje veza između srpskog plemstva i Malte. Kralj Petar II Karađorđević takođe je imao važnu ulogu u obnovi aktivnosti Malteškog viteškog reda, čime je doprineo jačanju kulturnih veza između dva naroda.
Pored ovih veza, postoji i priča o Petru Želaliću, srpskom junaku iz Boke, koji je postao vitez Malteškog reda. Njegova hrabrost i dela ostavili su značajan trag u istoriji Malte.
Jedan od najznačajnijih kulturnih artefakata povezanih sa srpskom tradicijom na Malti je ikona Presveta Bogorodica Filermosa. Ova ikona, koja se čuva u Plavoj kapeli u Cetinju, ima bogatu istoriju i predstavlja simbol povezanosti između Malte i Srbije. Ikona je vekovima bila u vlasništvu Malteških vitezova, a zatim je poklonjena ruskom caru, što dodatno oslikava međusobne odnose između ovih naroda.
U zaključku, iako su Srbija i Malta na različitim geografskim lokacijama, njihova istorijska i kulturna povezanost je snažna. Od spomenika posvećenog srpskim vojnicima do srpske zajednice koja aktivno doprinosi životu na Malti, ovi odnosi nastavljaju da se razvijaju i jačaju, otvarajući vrata za buduću saradnju i razumevanje.
