U selu Gornje Zaostro kod Berana, danas je postavljen spomenik Pavlu Đurišiću, četničkom komandantu iz Drugog svetskog rata. Ova inicijativa potekla je od više udruženja, ali je ubrzo izazvala reakciju crnogorskog Ministarstva kulture, koje je naglasilo da je podizanje spomenika izvršeno bez prethodne najave i mimo zakonski propisanih procedura.
Pavle Đurišić je bio srpski oficir Jugoslovenske vojske iz Crne Gore, poznat po svojoj ulozi tokom Drugog svetskog rata. On je postao četnički vojvoda i predvodio značajan deo crnogorskih četnika. Tokom jula 1941. godine, Đurišić se istakao kao jedan od glavnih komandanata ustanka protiv Italijana u Crnoj Gori. Međutim, kasnije je došlo do saradnje između Đurišića i Italijana, što je uključivalo borbu protiv partizana koji su bili pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i Hrvatskih oružanih snaga NDH.
Đurišić je ubijen verovatno 21. aprila 1945. godine u logoru Stara Gradiška, nakon što su ga zarobili pripadnici Hrvatskih oružanih snaga blizu Banjaluke. Ova bitka, poznata kao bitka na Lijevče polju, bila je ključna i obeležila je sudbinu mnogih pripadnika Đurišićevih snaga, koji su stradali tokom sukoba sa ustašama i partizanima.
Ministarstvo kulture Crne Gore je u svom saopštenju potvrdilo da su obavešteni o postavljanju spomenika, te da će poslati inspektora kako bi utvrdili stanje na terenu. S obzirom na to da nije bilo zvanične saglasnosti za podizanje spomenika, očekuje se da će Ministarstvo izdati nalog Opštini Berane da ukloni spomenik. Ova situacija je izazvala zabrinutost, s obzirom na to da je Ministarstvo ranije upozoravalo da bi svaki pokušaj rehabilitacije četničkog pokreta kroz spomeničku simboliku mogao predstavljati direktno kršenje Zakona i Ustava Crne Gore, koji se temelji na antifašističkoj borbi.
Izvor iz Ministarstva kulture je naglasio da je podizanje spomenika u suprotnosti sa zvaničnom politikom države, koja se zalaže za očuvanje antifašističke tradicije i sećanje na žrtve rata. U tom kontekstu, ministar spoljnih poslova i predsednik Bošnjačke stranke, Ervin Ibrahimović, je javno zatražio uklanjanje spomenika Pavlu Đurišiću, naglašavajući da će taj zahtev biti upućen i institucionalno.
Postavljanje spomenika je izazvalo podijeljene reakcije među lokalnim stanovništvom. Dok su neki meštani došli da odaju počast Đurišiću i njegovim vojnicima, drugi su izrazili zabrinutost zbog potencijalnih posledica koje bi ovakvo delovanje moglo imati na društvene tenzije u regionu. U tom smislu, pitanje identiteta i kolektivnog pamćenja u Crnoj Gori je i dalje vrlo delikatno i često kontroverzno.
Za mnoge, Pavle Đurišić ostaje kontroverzna figura. Dok ga neki vide kao heroja koji se borio za srpski narod, drugi ga doživljavaju kao simbol kriminalne i saradničke politike koja je dovela do patnji i stradanja mnogih. Ova polarizacija stvara izazove za društvo koje želi da napravi korak napred ka pomirenju i razumevanju prošlosti.
U svetlu svih ovih događaja, jasno je da postavljanje spomenika Pavlu Đurišiću nije samo pitanje lokalnog značaja, već i šire političke i društvene debate koja se vodi u Crnoj Gori. Kako se situacija bude razvijala, biće zanimljivo pratiti kako će vlasti reagovati i na koji način će se oblikovati javno mnjenje o ovoj temi.
U svakom slučaju, postavljanje spomenika je otvorilo važna pitanja o tome kako se sećamo i kako interpretiramo sopstvenu istoriju, kao i o granicama slobode izražavanja u kontekstu različitih političkih i kulturnih narativa.
