Gotovo svakodnevno, manastir Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana, smešten u slikovitom selu Gornje Žapsko u blizini Vranja, privlači brojne vernike i posetioce. Ovaj manastirski kompleks, okružen gustom hrastovom i borovom šumom, pruža jedinstveni duhovni raj na visini od 650 metara nadmorske visine. U njegovom sastavu nalaze se crkva, zvonik, konaci, radionica i prostrano dvorište koje brinu monahinje, a koje je često ispunjeno dečjim smehom i igrom.
Mnogi posetioci dolaze ovde ne samo da se mole, već i da se povežu sa svojom duhovnošću, kao i da ponude pomoć monahinjama. Uoči velikih religioznih praznika, manastir postaje posebno živ, sa vernicima koji dolaze po savete i blagoslove. Iako se može učiniti da je manastir blizu Vranja, vožnja do njega zahteva malo više strpljenja zbog uskog asfaltnog puta koji vodi do svetinje. Posetioci često susreću vozače koji su puni razumevanja, jer se put koristi samo za dolazak do manastira, a propuštanje vozila iz suprotnog pravca postalo je običaj.
O manastiru Svetog Stefana malo se zna, ali prvi pisani tragovi datiraju iz 1878. godine, kada je Vranje oslobođeno od Turaka. Tada je manastirska crkva, koja je izgrađena na temeljima starije srednjovekovne građevine, obnovljena pod knezom Milošem Obrenovićem. Tokom svoje istorije, manastir je imao značajnu stratešku i misionarsku ulogu, a početkom 20. veka u njemu je bila smeštena Versko-učiteljska škola.
Kroz tridesete godine 20. veka, manastir je postao utočište belogardejskog kapetana Nikolaja Sofronjickog, koji je dug vremenski period brinuo o njemu. Nažalost, tokom Drugog svetskog rata, manastirski konak je zapaljen od strane Bugara, što je dovelo do uništenja kompletne manastirske arhive. Nakon rata, Nikolaj se vratio u Rusiju, dok je manastir postao zapušten sve do 1994. godine, kada su brigu o njemu preuzeli lokalni sveštenici.
Obnova manastira započela je 1992. godine pod vođstvom episkopa Pahomija, a uz pomoć lokalnog sveštenstva, vernika i pojedinaca. Godine 1994. manastir je ponovo oživeo zahvaljujući mladoj zajednici monahinja, koje su se posvetile različitim duhovnim i praktičnim aktivnostima, uključujući ikonopis, prevođenje dela starca Pajsija Svetogorca, kao i spravljanje preparata od lekovitog bilja.
Danas, manastir Svetog Stefana ima novu crkvu koja je dograđena 1992. godine, a zvonik je zamenjen novim zbog dotrajalosti. Staru zvono su sačuvali kao deo istorije manastira. Monahinje su sa svojim radom i posvećenjem uspele da manastir učine jednim od omiljenih mesta okupljanja za vernike iz Vranja i šireg Pčinjskog okruga.
U istoriji manastira se javljaju i poznate ličnosti, među kojima je i prepodobni Justin Ćelijski. Porodica Popović, jedan od značajnijih svešteničkih rodova, doselila se u Gornje Žapsko početkom 19. veka. Jerej Aleksa, deda prepodobnog Justina, bio je paroh u manastiru Svetog Stefana, dok je njegov otac Spiridon pohađao Versko-učiteljsku školu.
Manastir Svetog Stefana danas predstavlja ne samo mesto duhovnosti već i zajedništva, gde se slavi tradicija i kulturološko nasleđe. Sa svojom bogatom istorijom i aktivnostima, manastir nastavlja da privlači vernike i sve one koji traže mir i duhovno ispunjenje. U njemu se neguje ljubav prema Bogu i bližnjima, stvarajući tako harmonično mesto za sve posetioce.
