Duboko u turskim Alpima, na strmoj litici Crne planine u regiji Trabzon, nalazi se manastir Sumela, jedno od najimpresivnijih svetih mesta na svetu. Ovaj manastir, smešten na visini od oko 1.200 metara, izaziva divljenje svojom lepotom i tajanstvenošću, a njegova arhitektura, koja deluje kao da visi nad provalijom, svedoči o neobjašnivoj snazi kojom odoleva vremenu.
Prema legendi, manastir je osnovan od strane dva grčka monaha, jednog iz Istanbula i drugog iz Atine, koji su sanjali istu viziju – Bogorodica im je poručila da joj sagrade „kuću“ na planini iznad Trabzona. Vođeni tim snom, otkrili su pećinu sa čudotvornom ikonom za koju se veruje da ju je naslikao sam apostol Luka. Ova pećina postala je srce manastira Sumela, koji je tokom vekova postao simbol pravoslavlja u ovom delu sveta.
Naziv „Sumela“ potiče od grčke reči melas oros, što znači „crna planina“. Manastir je osnovan još u 4. veku i tokom vekova je postao duhovno i kulturno središte regiona. Njegova trenutna monumentalnost rezultat je gradnje koja je započela tokom vizantijskog i osmanskog perioda, posebno u vreme dinastije Komnina. Iako najstariji delovi manastira datiraju iz doba cara Anastasija i Justinijana, veća gradnja je započela u 13. veku. Sultan Mehmed Osvajač, koji je osvojio Trabzon u 15. veku, sačuvao je manastir zahvaljujući svom dekretu o zaštiti verskih objekata.
Arhitektura manastira Sumela je jedinstvena. Kompleks je doslovno uklesan u stenu, a glavna crkva se nalazi u pećini, okružena kapelicama, ćelijama, bibliotekom, kuhinjama i akvaduktom. Zidovi su ukrašeni freskama koje prikazuju prizore iz života Hrista i Bogorodice, uključujući stvaranje Adama i Eve i Isusovo vaskrsenje. Zanimljivo je da mnogim svecima na freskama nedostaju oči, jer su ljudi nekada verovali da boja iz očiju ima čudotvorna svojstva, pa su je skidali i pili u nadi za isceljenje.
Manastir je bio napušten početkom 20. veka, a 2015. godine zatvoren zbog rizika od odrona. Nakon skoro pet godina restauracije, manastir je ponovo otvoren za vernike i turiste. Najveći broj posetilaca dolazi na praznik Uspenja Presvete Bogorodice 15. avgusta, kada se održava svečana liturgija koja okuplja pravoslavce iz celog sveta.
Do manastira se može stići organizovanim prevozom iz podnožja planine, što košta oko 3 evra. Poslednjih 500 metara vodi uskom planinskom stazom kroz gustu šumu. Uspon je naporan, ali pogled sa vrha oduzima dah. Na putu se može videti i crkva Svete Varvare, u kojoj su se, prema predanju, monasi krili tokom obnove manastira.
Unutar manastira vlada tišina i osećaj poštovanja. Svaki kutak priča svoju priču, a freske, hodnici i prozori u steni čuvaju brojne vekovne tajne. Danas je manastir Sumela deo privremene UNESCO liste svetske baštine i nezaobilazna destinacija za sve koji putuju kroz severnu Tursku. Osim duhovne i istorijske vrednosti, posetioci mogu uživati i u veličanstvenoj prirodi Nacionalnog parka Altindere. Manastir je otvoren od aprila do oktobra, a cena ulaznice iznosi oko 20 evra.
Manastir Sumela predstavlja ne samo mesto duhovnog okupljanja, već i simbol otpora i očuvanja tradicije kroz vekove. Njegova istorija, arhitektura i okruženje čine ga jedinstvenim mestom koje privlači posetioce iz svih krajeva sveta, a njegove freske i tišina unutar zidova govore o vekovnoj tradiciji i verovanju koje se čuva kroz generacije.
