Kraljevo je 29. novembra 1944. godine dočekalo slobodu nakon troipogodišnje okupacije koju su sprovodili nemački fašisti. Tokom ovog perioda, grad je pretrpeo strašne zločine nad nevinim stanovništvom, a borbe za oslobođenje bile su jedne od najtežih u završnim okršajima za oslobođenje Srbije i Jugoslavije u Drugom svetskom ratu. Združene jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) i sovjetske Crvene Armije su, nakon 42 dana opsade, u noći između 28. i 29. novembra prešle nabujali Ibar i tako unele barjak slobode u opustošeni grad.
Dr Milan Matijević, predsednik Društva za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova „Jovo Kursula“, ističe važnost sećanja na herojstvo boraca koji su oslobodili Kraljevo. „Naša je obaveza da se sa ponosom i poštovanjem sećamo herojskih dela i žrtvi hrabrih srpskih i ruskih boraca koji su posle velikih borbi konačno oslobodili okupirano Kraljevo. Zahvaljujući njima i njihovom herojstvu, mi od 1944. godine živimo u slobodi“, kaže Matijević.
U borbama za oslobođenje Kraljeva učestvovalo je oko 5.700 boraca NOVJ i oko 5.000 crvenoarmejaca. S druge strane, nemačke trupe koje su bile skoncentrisane u gradu i okolini, brojale su između 20.000 i 30.000 vojnika. Ova disproporcija u snagama dodatno oslikava hrabrost i odlučnost onih koji su se borili za slobodu.
Nakon oslobođenja, stanovnici Kraljeva su dočekali prvi dan slobode, ali bolne uspomene na patnje i gubitke su bile prisutne. Odmah narednog dana, na mestu masovnog zločina nemačkih okupatora, oslobodilačka vojska je zajedno sa narodom odala poštu nevinim civilima, streljanim u masovnoj odmazdi fašista oktobra 1941. godine. Ova tragična istorija ostavila je dubok trag u kolektivnoj svesti građana Kraljeva.
Oslobođenje Kraljeva dočekano je uz ogromne ljudske i materijalne gubitke. Grad je bio devastiran, bez zgrade sposobne za smeštaj vojske, bolnice, škole i javne ustanove. Prilikom povlačenja, 34. armijski korpus nemačke vojske je razorio železničku infrastrukturu, aerodrom i sva važnija postrojenja. Ostatke železničke radionice i dva magacina minirali su pripadnici „Skenderbeg“ divizije, dok je povlačenje 7.SS divizije na levu obalu Ibra pratilo rušenje mostova na toj reci.
S obzirom na sve te gubitke, oslobođenje je predstavljalo simbol nade i obnovljenog života, ali i podsećanje na stradanja kroz koja su prošli građani Kraljeva. Tokom narednih godina, grad se suočavao sa izazovima obnove, dok su se sećanja na herojske borbe i žrtve boraca prenosila sa generacije na generaciju.
U ovom kontekstu, značaj oslobođenja Kraljeva ne može se podceniti. To je bio trenutak kada su se nadanja i borbe konačno isplatile, i kada su građani mogli da sanjaju o boljoj budućnosti. Oslobođenje je takođe omogućilo da se Kraljevo ponovo izgradi, ne samo fizički, već i duhovno, vraćanjem dostojanstva i ponosa narodu koji je preživeo toliko toga.
Danas, Kraljevo se seća svojih junaka i heroja, a sećanje na oslobođenje i dalje živi kroz različite manifestacije i obeležavanja, kao i kroz obrazovne inicijative koje imaju za cilj da mlade generacije podsete na važne lekcije iz prošlosti. Oslobođenje Kraljeva ostaje simbol borbe za pravdu, slobodu i ljudska prava, ne samo u ovom gradu, već i širom Srbije i Jugoslavije.
