Međunarodni tim astronoma otkrio je brzi radio bljesak (FRB) pod oznakom FRB 20240304B, koji je putovao više od 11 milijardi godina pre nego što je stigao do Zemlje. Ovaj bljesak je detektovan 4. marta 2024. godine korišćenjem južnoafričkog radio teleskopa MeerKAT. Udaljenost FRB-a iznosi 2.148 +/- 0.001 „redshift-a“, što se odnosi na prividne promene boje svetlosti koju emituje objekat dok se udaljava od posmatrača. Ovaj fenomen, poznat kao Doplerov efekat, nastaje zbog razlike u frekvenciji talasa koje primamo od izvora koji se kreće ka nama ili se od nas udaljava.
Ova brojka znači da je bljesak nastao otprilike tri milijarde godina nakon Velikog praska, čime se otvara nova perspektiva u proučavanju ranih faza svemira. Pronalazak izvora ovog radio signala zahtevao je saradnju više opservatorija. Iako su pokušaji lociranja matične galaksije FRB-a putem zemaljskih teleskopa i arhivskih podataka bili neuspešni, dalja posmatranja korišćenjem instrumenata NIRCam i NIRSpec na svemirskom teleskopu Džejms Veb omogućila su identifikaciju matične galaksije i određivanje njenog spektralnog crvenog pomaka, kako piše Science Alert.
Ovaj FRB je putovao kroz svemir sa disperzijom od približno 2.330 parseka po kubnom centimetru. Ova mera ukazuje na izuzetno udaljeno poreklo signala i precizno opisuje koliko je radio signal bio rastegnut i odložen slobodnim elektronima u svemiru, delujući kao otisak koji otkriva ogromne udaljenosti koje je signal prešao. Otkriće FRB 20240304B udvostručuje domet lokalizovanih FRB-ova i omogućava proučavanje jonizovanih bariona kroz oko 80 odsto istorije svemira.
Prethodne detekcije FRB-ova dosezale su samo do polovine kosmičke starosti, dok FRB 20240304B pomera granice do perioda kada je svemir bio mlad. Matična galaksija ovog FRB-a je niskomasivna, zbijena i aktivno formira zvezde, što sugeriše da bi poreklo FRB-ova moglo biti povezano sa mladim magnetarima. Ovo podržava teorije da FRB-ovi potiču od visoko magnetizovanih neutronskih zvezda poznatih kao magnetari, umesto od procesa koji zahtevaju milijarde godina za razvoj.
Otkriće takođe otkriva složene strukture magnetnih polja, čije se razmere mere u gigaparsecima. Kako su radio talasi putovali ka Zemlji, prolazili su kroz različite strukture, svaka ostavljajući svoj potpis na signalu. To ukazuje na to da su FRB-ovi složeni i da sadrže informacije o uslovima u kojima su se formirali.
Jedna od ključnih tačaka ovog otkrića je da potvrđuje aktivnost FRB-ova tokom perioda najintenzivnijeg formiranja zvezda u svemiru, poznatog kao „kosmičko podne“. Ova otkrića omogućavaju astronomima da proučavaju formiranje galaksija tokom najaktivnijeg perioda u kosmičkoj istoriji, pružajući nove uvide u to kako su se galaksije razvijale i evoluirale.
Kako sledeća generacija teleskopa bude stavljena u funkciju, otkrića poput FRB 20240304B ukazuju na uzbudljivu budućnost u kojoj ovi prolazni signali postaju vesnici iz daleke prošlosti svemira. Oni će pomoći naučnicima da razumeju kako je svemir evoluirao od svoje rane, haotične mladosti do strukturiranog kosmosa koji danas vidimo. Ova otkrića ne samo da proširuju naše razumevanje svemira, već i postavljaju nova pitanja o prirodi i poreklu ovih misterioznih radio signala.
U svetlu ovih saznanja, astronomija ulazi u novu eru, gde će se mračna i neistražena područja svemira postepeno otkrivati. Ova istraživanja su značajna ne samo za razumevanje našeg mesta u svemiru, već i za istraživanje fundamentalnih zakona fizike koji oblikuju naš univerzum. Dok se tehnologija razvija, možemo očekivati još više otkrića koja će dodatno rasvetliti tajne svemira.
