Međunarodna svemirska stanica (MSS) predstavlja jednu od najznačajnijih dostignuća čovekove civilizacije u oblasti istraživanja svemira. Ova laboratorija u niskoj orbiti Zemlje obeležava 25 godina postojanja ovog novembra, a tokom tog perioda ugostila je više od 290 ljudi iz 26 zemalja, uključujući profesionalne astronaute, svemirske turiste i filmske reditelje. Prema podacima NASA-e, MSS je bila domaćin više od 4.000 eksperimenata koje su sproveli istraživači iz 110 zemalja.
Osnovana je kao glavno trenažno okruženje za misije u duboki svemir, a astronauti je koriste za pripreme za buduće Artemis misije, koje će obeležiti povratak ljudi na Mesec prvi put posle više od 50 godina, kao i potencijalni put ka Marsu.
Ideja o izgradnji MSS-a potiče iz ambicija da se ljudska vrsta trajno naseli u svemiru. Tokom 1950-ih godina, američka vlada je razvijala planove za modularnu orbitalnu stanicu. Tokom 1960-ih, kako SAD, tako i SSSR, radili su na svojim konceptima svemirskih stanica. Godine 1984. projekat MSS-a dobija odobrenje tadašnjeg predsednika Ronalda Regana, a budžet je obezbeđen uz saradnju partnera iz Evrope, Kanade i Japana.
MSS je počela da se formira kroz projekat Šatl-Mir (1994–1998), koji je omogućio američkim astronautima boravak na ruskoj stanici „Mir“. Prva misija u okviru MSS-a krenula je 31. oktobra 2000. godine, kada su troje astronauta iz Sjedinjenih Država i Rusije poleteli sa Kazahstana.
Evropska svemirska agencija (ESA) pridružila se projektu 1988. godine, potpisavši memorandum o saradnji s NASA-om. ESA je izgradila ključne segmente stanice, uključujući laboratoriju Columbus, koja se koristi za istraživanja u različitim naučnim oblastima. Više od trećine modula na MSS-u potiče od evropskih dobavljača, čime je stvorena najveća struktura koju je čovek ikada postavio u orbitu.
MSS je bila svedok mnogih važnih trenutaka. Godine 2003. astronaut Jurij Maljenčenko se oženio na stanici, dok je 2004. američki astronaut Majk Fink saznao da mu se supruga porodila. U isto vreme, MSS je bila mesto gde su se desile i tragične vesti, poput saznanja astronauta Danijela Tanija o smrti njegove majke.
Prvi svemirski turist, milijarder Denis Tito, posetio je MSS 2001. godine, dok su Rusi kasnije nastavili da lete s privatnim klijentima. MSS ostaje aktivna, a u junu 2025. godine dočekuje nove astronaute iz Indije, Poljske i Mađarske.
MSS je takođe omogućila brojne naučne projekte, uključujući uzgoj više od 50 vrsta biljaka i razvoj sistema za održavanje života za buduće misije. Astronauti su u stanici 3D štampali alate i rezervne delove, što predstavlja značajan napredak u tehnologiji.
Međutim, MSS se polako približava kraju svog životnog veka. NASA, Roscosmos i partneri planiraju da je bezbedno obore na Zemlju do 2030. godine, zamenjujući je komercijalnim platformama koje će podržati buduće misije na Mesec i Mars. MSS će biti spuštena bliže Zemlji, gde će posebna misija upravljati njenim ulaskom u nenaseljeni deo Tihog okeana.
Prema informacijama Associated Pressa, NASA će platiti kompaniji SpaceX gotovo milijardu dolara za sprovođenje ove operacije. Evropska svemirska agencija planira da nastavi aktivnosti u niskoj Zemljinoj orbiti kroz novi program koji šalje robote kao prethodnice ljudskim misijama na Mesec i Mars, čime će se omogućiti dalji rad evropskih naučnika u svemiru.
Na kraju, MSS ostaje simbol međunarodne saradnje i inovacije u istraživanju svemira, ostavljajući nasleđe koje će oblikovati buduće generacije istraživača i naučnika.
