Pre tačno 150 godina, Josif Pančić, istaknuti srpski biolog, otkrio je do tada nepoznatu vrstu četinara na obroncima Tare, koja je kasnije dobila naziv Pančićeva omorika. Ovo otkriće se smatra jednim od najvažnijih u botanici u drugoj polovini 19. veka, kako objašnjava Tomica Mišljenović iz Botaničke bašte „Jevremovac“. U to vreme nije bilo uobičajeno pronaći novu vrstu drveta u srednjoj Evropi, a Pančićevo otkriće izazvalo je značajnu pažnju u naučnoj zajednici.
Pančić je uložio mnogo truda da uveri botaničke autoritete da je otkrio potpuno novu vrstu, a ne samo varijetet poznatih smrča. Njegova potraga za omorikom bila je prava detektivska avantura. Godine 1855. čuo je za ovu neobičnu vrstu od lokalnog stanovništva, ali je nekoliko puta prolazio tim krajevima bez uspeha da je uoči. U svojoj potrazi, Pančić je tražio od učitelja i lokalnog stanovništva da mu šalju grančice četinara iz njihove okoline. Godine kasnije, uspeo je da prepozna grančice omorike, ali zbog nedostatka adekvatnog obeležavanja nije mogao da utvrdi odakle potiču. Na kraju, tek 20 godina nakon prvog saznanja, pronašao je ovo stablo u mestu Zaovine, u zaseoku Đurići.
Pančićeva omorika je reliktna vrsta koja je pre ledenog doba bila mnogo šire rasprostranjena. Preživela je ledeno doba na ograničenom području srednjeg toka reke Drine i u kanjonu reke Mileševke, a danas postoji samo nekoliko prirodnih staništa u Srbiji i Bosni i Hercegovini. Najveći deo populacije nalazi se u Nacionalnom parku Tara, gde je ova vrsta pod zaštitom.
Zanimljivo je da je Pančićeva omorika veoma tolerantna na aerozagađenje, zbog čega se često gaji u gradskim parkovima i pored saobraćajnica. U Finskoj, na primer, drvoredi omorike vrlo često se sade pored autoputeva. Pored toga, istražuje se i na koji način različite supstance koje proizvodi Pančićeva omorika mogu da se iskoriste u lečenju nekih bolesti i u biotehnologiji.
U čast ovog značajnog otkrića, u Botaničkoj bašti „Jevremovac“ održava se posebna vođena koktel tura, koja uključuje autorske napitke, zalogaje i jedinstvene priče o Pančiću i njegovom radu. Ova manifestacija predstavlja obeležavanje važnog naučnog jubileja i podsećanje na značaj obrazovanja i nauke. Josif Pančić je bio ne samo otkrivač ove vrste, već i prvi predsednik Srpske akademije nauka i rektor univerziteta, čime je ostavio neizbrisiv trag u srpskoj nauci.
Pančićeva omorika, uz svoje botaničke značaje, predstavlja i važan deo srpske kulturne baštine. Njeno očuvanje i proučavanje imaju ključnu ulogu u razumevanju biodiverziteta i ekosistema ovog područja. Ova retka vrsta četinara ne samo da obogaćuje prirodnu raznovrsnost, već i doprinosi istraživačkim naporima u oblasti biologije i ekologije.
Danas, sećajući se Pančićeve potrage i njegovog doprinosa nauci, važno je naglasiti koliko je značajno očuvanje prirodnog bogatstva i podrška naučnim istraživanjima. Pančićeva omorika nije samo simbol srpske flore, već i podsetnik na značaj očuvanja prirode i angažovanje zajednice u zaštiti životne sredine. U vreme kada su ekološki izazovi sve prisutniji, Pančićevo otkriće ostaje inspiracija za buduće generacije naučnika i ljubitelja prirode.
